બિહારમાં નીતિશ સરકારને મોટો ફટકો, હાઈકોર્ટે જાતિ ગણતરી પર મૂક્યો પ્રતિબંધ

બિહારની નીતીશ સરકારને મોટો ઝટકો લાગ્યો છે. પટના હાઈકોર્ટે તાત્કાલિક અસરથી જાતિ ગણતરી પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. પટના હાઈકોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ વી ચંદ્રનની બેન્ચે આ નિર્ણય આપ્યો છે. આ મામલે આગામી સુનાવણી 3 જુલાઈએ થશે

બિહારમાં નીતિશ સરકારને મોટો ફટકો, હાઈકોર્ટે જાતિ ગણતરી પર મૂક્યો પ્રતિબંધ

નીતિશ સરકાર લાંબા સમયથી જાતિ ગણતરી કરાવવાના પક્ષમાં છે. નીતીશ સરકારે 18 ફેબ્રુઆરી 2019 અને ફરીથી 27 ફેબ્રુઆરી 2020 ના રોજ બિહાર વિધાનસભા અને વિધાન પરિષદમાં જાતિ ગણતરીની દરખાસ્ત પસાર કરી છે. જો કે, કેન્દ્ર તેની વિરુદ્ધ રહ્યું છે. કેન્દ્રએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં એફિડેવિટ દાખલ કરીને સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે જાતિની વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવશે નહીં. કેન્દ્રએ કહ્યું કે ઓબીસી જાતિઓની ગણતરી કરવી એક લાંબુ અને મુશ્કેલ કામ છે.

બિહાર સરકારે ગયા વર્ષે જાતિ ગણતરી કરવાનો નિર્ણય લીધો હતો. તેનું કામ જાન્યુઆરી 2023થી શરૂ થયું હતું. તે મે સુધીમાં પૂર્ણ કરવાનું હતું. પરંતુ હવે હાઈકોર્ટે તેના પર 3 જુલાઈ સુધી સ્ટે મુકી દીધો છે.

પટના હાઈકોર્ટમાં 5 અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી

પટના હાઈકોર્ટમાં જાતિની વસ્તી ગણતરી કરવાના નીતિશ સરકારના નિર્ણય સામે છ અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હતી. આ અરજીઓમાં જાતિ ગણતરી પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. હાઈકોર્ટના ચીફ જસ્ટિસ કે વિનોદ ચંદ્રન અને જસ્ટિસ મધુરેશ પ્રસાદની બેન્ચે બુધવારે સુનાવણી પૂરી કરી અને નિર્ણય સુરક્ષિત રાખ્યો.

જાતિની ગણતરી અંગે, પટના હાઈકોર્ટમાં રાજ્ય સરકાર વતી કહેવામાં આવ્યું હતું કે સરકારી યોજનાઓનો લાભ લેવા માટે દરેક વ્યક્તિ પોતાની જાતિ જણાવવા આતુર છે. મ્યુનિસિપલ અને પંચાયતની ચૂંટણીઓમાં પછાત જાતિઓ માટે અનામત નહીં હોવાનો ઉલ્લેખ કરીને સરકારે કહ્યું કે ઓબીસીને 20 ટકા, એસસીને 16 ટકા અને એસટીને એક ટકા અનામત આપવામાં આવી રહી છે. તેમ છતાં સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય મુજબ 50 ટકા અનામત આપી શકાય છે. રાજ્ય સરકાર નગરપાલિકા અને પંચાયતની ચૂંટણીમાં 13 ટકા વધુ અનામત આપી શકે છે. સરકારે કોર્ટમાં દલીલ કરી હતી કે આ કારણે જાતિની ગણતરી પણ જરૂરી છે.

જાતિની વસ્તી ગણતરીની જરૂર શા માટે?

જાતિ ગણતરી હાથ ધરવાના પક્ષમાં બિહાર સરકારની દલીલ એ છે કે 1951 થી SC અને ST જાતિઓનો ડેટા પ્રકાશિત થાય છે, પરંતુ OBC અને અન્ય જાતિઓનો ડેટા ઉપલબ્ધ નથી. આનાથી OBCની ચોક્કસ વસ્તીનો અંદાજ કાઢવો મુશ્કેલ બને છે.

1990માં કેન્દ્રમાં તત્કાલીન વીપી સિંહ સરકારે બીજા પછાત વર્ગ આયોગની ભલામણ લાગુ કરી હતી. તે મંડલ કમિશનના નામથી ઓળખાય છે. તેણે 1931ની વસ્તી ગણતરીના આધારે દેશમાં OBC વસ્તીના 52%નો અંદાજ લગાવ્યો હતો.

મંડલ પંચની ભલામણના આધારે જ OBCને 27% અનામત આપવામાં આવે છે. નિષ્ણાતો માને છે કે એસસી અને એસટીને આપવામાં આવતી અનામત તેમની વસ્તીના આધારે છે, પરંતુ ઓબીસી માટે અનામતનો કોઈ આધાર નથી.

કેન્દ્ર જાતિની વસ્તી ગણતરી કેમ નથી ઈચ્છતું?

કેન્દ્ર સરકાર જાતિ ગણતરીના સમર્થનમાં નથી. ગયા વર્ષે ફેબ્રુઆરીમાં જાતિની વસ્તી ગણતરીને લઈને લોકસભામાં પ્રશ્ન ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો. તેના જવાબમાં ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે કહ્યું હતું કે બંધારણ મુજબ માત્ર અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિની જ વસ્તી ગણતરી થઈ શકે છે.

આ સિવાય બીજું કારણ એ પણ માનવામાં આવે છે કે જાતિ ગણતરીના કારણે દેશમાં 1990 જેવી સ્થિતિ સર્જાઈ શકે છે. ફરીથી મંડલ કમિશન જેવું કમિશન બનાવવાની માંગ થઈ શકે છે. આ સિવાય અનામતની વ્યવસ્થામાં પણ ફેરબદલની શક્યતા છે.

જાતિ ગણતરી પાછળનું રાજકીય ગણિત શું છે?

1990ના દાયકામાં મંડલ કમિશન પછી જે પ્રાદેશિક પક્ષો ઉભરી આવ્યા તેમાં લાલુ યાદવની આરજેડીથી લઈને નીતિશ કુમારની જેડીયુનો સમાવેશ થાય છે. બિહારનું રાજકારણ ઓબીસીની આસપાસ સીમિત છે. ભાજપના તમામ પક્ષો ઓબીસીને ધ્યાનમાં રાખીને તેમની રાજનીતિ કરી રહ્યા છે. OBC વર્ગને લાગે છે કે તેમનો વ્યાપ વધી ગયો છે, આવી સ્થિતિમાં જો જાતિ ગણતરી થાય તો 50% અનામતની મર્યાદા તોડી શકાય છે, જેનો તેમને ફાયદો થશે.

આવી સ્થિતિમાં બિહારના રાજકીય સમીકરણને ધ્યાનમાં રાખીને જ્ઞાતિની વસ્તી ગણતરીની માંગ ઘણા સમયથી કરવામાં આવી રહી છે. કદાચ આ જ કારણ છે કે ભાજપ કેન્દ્રમાં જાતિ ગણતરીનો વિરોધ કરી રહ્યું છે, પરંતુ બિહારમાં તે સમર્થનમાં ઊભું છે.

Share On Social Media