રશિયા અને ચીનની વધતી જતી દોસ્તી, ભારત પર શું અસર થશે ?

શી જિનપિંગની આ ત્રણ દિવસીય રશિયાની મુલાકાત દરમિયાન બંને દેશોએ મહાન ભાગીદારી અને લાંબા સમય સુધી ચાલતી મિત્રતા વિશે વાત કરી હતી. સંકેતો સ્પષ્ટ છે કે બંને દેશો વિશ્વમાં એક નવી દિશા નક્કી કરવા માંગે છે.
 

રશિયા અને ચીનની વધતી જતી દોસ્તી, ભારત પર શું અસર થશે ?

ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગની રશિયાની મુલાકાત પૂરી થઈ ગઈ છે, પરંતુ આ મુલાકાતને લઈને પશ્ચિમી દેશો અને ભારતમાં એક નવું વિશ્લેષણ શરૂ થઈ ગયું છે. રશિયા અને ચીનના સંબંધોની યુરોપ, અમેરિકા અને ભારત પર શું અસર થશે તેના પર વિચાર-મંથન શરૂ થઈ ગયું છે. શી જિનપિંગે કહ્યું કે બંને દેશોની મિત્રતાથી પશ્ચિમી દેશોને જડબાતોડ જવાબ આપી શકાય છે. તો સાથે જ શી જિનપિંગે વ્લાદિમીર પુતિનને ચીન આવવાનું આમંત્રણ પણ આપ્યું હતું.

20 થી 23 માર્ચ દરમિયાન શી જિનપિંગની આ ત્રણ દિવસીય મુલાકાત દરમિયાન બંને દેશોએ જે પ્રકારની ભાગીદારી અને મિત્રતાની વાત કરી તે સ્પષ્ટ છે કે બંને દેશો સાથે મળીને વિશ્વમાં એક નવી દિશા નક્કી કરવા જઈ રહ્યા છે. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે આજની સ્થિતિમાં બંને દેશોને એકબીજાની જરૂર છે અને આ બહાને તેઓ પોતાના પ્રતિસ્પર્ધી દેશોને પણ સંદેશ આપવા માંગે છે.

પાંચ મુખ્ય મુદ્દાઓ દ્વારા, ચાલો એ સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ કે શી જિનપિંગની ત્રણ દિવસીય રશિયાની મુલાકાત અને રાષ્ટ્રપતિ પુતિન સાથેની મુલાકાતની પશ્ચિમી દેશો અને ખાસ કરીને ભારત પર શું અસર પડી શકે છે. ભારતે કઈ બાબતમાં સાવધાન રહેવું જોઈએ?

રશિયા અને ચીનની નિકટતા એશિયન અને યુરોપિયન દેશોમાં એક નવા સમીકરણને જન્મ આપી શકે છે. ભારતે ખાસ કરીને આમાં સાવધાન રહેવાની જરૂર છે. કારણ કે બંને મોટી શક્તિઓ છે અને બંનેની બેઠકથી ભારતનો પ્રાદેશિક પ્રભાવ ઘટશે. જો બંને દેશો સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદમાં વિશેષ દરજ્જાને સમર્થન આપે છે તો ભારતની સ્થિતિ ત્યાં નબળી પડશે.

રશિયા ભારતનું જૂનું સાથી છે, પરંતુ ભારત હંમેશા ચીન સાથે સ્પર્ધામાં રહ્યું છે. યુક્રેન યુદ્ધની શરૂઆત પહેલા ભારત હંમેશા તટસ્થ રહ્યું છે, ન તો રશિયા કે યુક્રેન ભારતને સમર્થન આપે છે, પરંતુ વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં રશિયા છે, તે એક શક્તિશાળી દેશ પાસેથી મજબૂત સમર્થન ઈચ્છે છે. આવી સ્થિતિમાં ચીનને બદલે રશિયા ભારત પ્રત્યે કેટલું પ્રતિબદ્ધ રહી શકે છે તે વિચારવા જેવું પાસું છે. કારણ કે ચીન તટસ્થ નથી પરંતુ ખુલ્લેઆમ રશિયાને સમર્થન આપી રહ્યું છે.

રશિયા અને ચીન સાથે મળીને એક નવી મહાસત્તાનું નિર્માણ કરે છે. બંને દેશો વચ્ચેના આર્થિક-વ્યાપાર અને વ્યૂહાત્મક કરાર આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભારતીય વેપાર માટે નવી સ્પર્ધા ઊભી કરી શકે છે. બંને દેશો વચ્ચેના સૈન્ય સહયોગની તાકાતથી ગરીબ બની ગયેલા પાકિસ્તાનને પણ તાકાત મળશે. તે નવેસરથી ભારત સામે ઝેર ઓકવાનું શરૂ કરશે અને ભારતે ચીન અને પાકિસ્તાન બંનેનો મુકાબલો કરવો પડશે.

નોંધપાત્ર રીતે, ભારત રશિયન હથિયારો પર નિર્ભર છે. રશિયા તરફથી ઉદાસીનતા ભારતને જોખમમાં મૂકી શકે છે. ચીન હંમેશા ભારત પર દબાણની રણનીતિ રાખતું હોવાથી રશિયાનું જોડાણ ભારત પર નવું દબાણ લાવી શકે છે. ગયા વર્ષે ચીન અને રશિયાએ પણ સંયુક્ત નિવેદનમાં કહ્યું હતું કે બંને દેશોની મિત્રતાની કોઈ સીમા નથી. નિષ્ણાતોના મતે આ પ્રકારનું નિવેદન ભારત માટે સારું નથી. યુરોપ અને અમેરિકા માટે પણ.

જોકે કેટલાક નિષ્ણાતોના મતે રશિયા અને ચીનની મિત્રતાની ભારત પર કોઈ અસર નહીં થાય. બંને દેશો પરિપક્વ છે. તમારી રુચિઓનું ધ્યાન રાખે છે. જો ચીન અને રશિયા સાથે મળીને આગળ વધે તો પણ ભારતને તેનો ફાયદો થશે, કારણ કે ભારતને પોતાની તરફ ખેંચવાની અમેરિકન વ્યૂહરચના સફળ નહીં થાય. જ્યાં સુધી ભારત યુદ્ધમાં તટસ્થ રહેશે ત્યાં સુધી ભારત પર રશિયા-ચીન મિત્રતાની કોઈ અસર નહીં થાય.

ભારતમાં રશિયાના રાજદૂત ડેનિસ અલીપોવે પણ એક ટ્વિટમાં કહ્યું છે કે શી જિનપિંગની રશિયાની મુલાકાતને લઈને કરવામાં આવી રહેલા વિવિધ દાવાઓ અને વિશ્લેષણ યોગ્ય નથી. શી જિનપિંગની તાજેતરની રશિયાની મુલાકાત ભારત-રશિયાના વ્યૂહાત્મક સંબંધોને કોઈપણ રીતે નુકસાન પહોંચાડશે નહીં.

Share On Social Media