ચંદ્રયાન-3: અવકાશમાં જતા બધા રોકેટ સફેદ કેમ છે? વિજ્ઞાનનો આ સિદ્ધાંત કામ કરે છે

ચંદ્રયાન 3 લેન્ડિંગ: 1960 ના દાયકામાં અવકાશયાત્રીઓને ચંદ્ર પર લઈ જનાર સૈટર્ન V થી, આજના ફાલ્કન 9 અથવા એરિયાન 5 જ નહીં, મોટાભાગના રોકેટ સફેદ રંગના હોય છે. આ કોઈ સંયોગ નથી, તેની પાછળનું વિજ્ઞાન આશ્ચર્યજનક છે.

ચંદ્રયાન-3: અવકાશમાં જતા બધા રોકેટ સફેદ કેમ છે? વિજ્ઞાનનો આ સિદ્ધાંત કામ કરે છે

ચંદ્રયાન 3 લેન્ડિંગ: 1960 ના દાયકામાં અવકાશયાત્રીઓને ચંદ્ર પર લઈ જનાર સૈટર્ન V થી, આજના ફાલ્કન 9 અથવા એરિયાન 5 જ નહીં, મોટાભાગના રોકેટ સફેદ રંગના હોય છે. આ કોઈ સંયોગ નથી, તેની પાછળનું વિજ્ઞાન આશ્ચર્યજનક છે.

રોકેટ મુખ્યત્વે સફેદ હોય છે જેથી અવકાશયાન ગરમ ન થાય. ઉપરાંત, તેની અંદર રહેલા ક્રાયોજેનિક પ્રોપેલન્ટ્સને લોન્ચપેડ પર અને લોન્ચિંગ દરમિયાન સૂર્યના કિરણોત્સર્ગના સંપર્કના પરિણામે ગરમ થવાથી સુરક્ષિત કરી શકાય છે.

મોટાભાગના અવકાશયાન પ્રોપેલન્ટ્સનો ઉપયોગ કરે છે જે અત્યંત ઠંડા હોય છે. મોટાભાગના રોકેટના પ્રથમ તબક્કામાં ઉપયોગમાં લેવાતા RP-1 બળતણ સિવાય, લગભગ તમામ અન્ય પ્રવાહી પ્રોપેલન્ટ ક્રાયોજેનિક સામગ્રી છે. પ્રવાહી સ્વરૂપમાં રહેવા માટે, તેમને શૂન્યથી નીચેના તાપમાને સંગ્રહિત કરવું જરૂરી છે.

ઉદાહરણ તરીકે, રોકેટના ઉપરના તબક્કામાં વપરાતા પ્રવાહી હાઇડ્રોજનને -253°C (-423°F)થી નીચેના તાપમાને ઠંડુ કરવાની જરૂર છે. પ્રવાહી ઓક્સિજન, મોટાભાગના પ્રવાહી ઇંધણના પ્રકારો સાથે વપરાતું ઓક્સિડાઇઝર, -183°C (-297°F) સુધી ઠંડું કરવાની જરૂર છે.

એકવાર આ પ્રોપેલન્ટ્સને લોન્ચ વ્હીકલમાં પમ્પ કરવામાં આવે, પછી ઠંડકનો કોઈ રસ્તો નથી. તેથી જ તેઓ ગરમ થવા લાગે છે. તેની પાછળનું કારણ એ છે કે મોટાભાગની પ્રક્ષેપણ સુવિધાઓ વિષુવવૃત્તની નજીકના પ્રદેશોમાં સ્થિત છે, જ્યાં ગરમ આબોહવા ગરમીની પ્રક્રિયાને વેગ આપે છે.

હવે તમે કહો કે મોટાભાગના રોકેટ સફેદ કેમ હોય છે? સ્પેક્ટ્રમના તમામ રંગોમાંથી, સફેદ રંગ સૂર્યપ્રકાશની ગરમીને શોષવાને બદલે આપવા માટે સૌથી વધુ અસરકારક છે. સન્ની ડે પર ડાર્ક શર્ટને બદલે સફેદ શર્ટ પહેરીને બહાર સમય વિતાવનાર કોઈપણ આ ઘટનાને જોઈ શકે છે.

કહેવાની જરૂર નથી કે, રોકેટ એન્જિનિયરો આ ઘટનાથી સારી રીતે વાકેફ છે અને તેમને સમજાયું કે પ્રક્ષેપણ વાહનને સફેદ રંગથી રંગવું એ વાહનની આંતરિક ટાંકીઓમાં ક્રાયોજેનિક પ્રોપેલન્ટ્સની ગરમીને ધીમું કરવાની સસ્તી રીત છે.
 

Share On Social Media